حوادث ترافیکی سالانه جان یک میلیون و دوصدهزار نفر از مردم را در جهان می‌گیرد و 50 میلیون نفر را نیز مجروح می‌کند. افغانستان به‌عنوان یکی از کشورهای دارای بیشترین موارد تصادف و مرگ‌ومیر مطرح است.
همه‌ساله نزدیک به یک اعشاریه دو ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ در ﺟﻬﺎن ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻮادث ﺗﺮاﻓﯿﮑﯽ از دﺳﺖ ﻣﯽ¬دﻫﻨﺪ و بیش از ۵۰ میلیون نفر دیگر مجروح می¬شوند. ۹۰ درصد موارد مرگ ناشی از حادثات ترافیکی، ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺑﺎ درآﻣﺪ ﮐﻢ ﯾﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ و بنا بر آمارهای وزارت صحت عامه، بعد از حادثات طبیعی؛ زلزله، سیلاب، طوفان و انفجارها بیشترین قربانیان مربوط به حادثات ترافیکی است. در این گزارش عوامل تأثیرگذار در بروز حوادث ترافیکی از قبیل (راننده، محیط یا جاده و وسایط نقلیه) را به بحث گرفته و در پایان، راه‌حل و عوامل مؤثر در جلوگیری از حادثات ترافیکی را برمی‌شماریم.
حادثه امری اجتناب‌ناپذیر است. اگر نگاهی به تاریخ آغاز زندگی انسان داشته باشیم، می¬بینیم که حوادث طبیعی و مصنوعی همواره با بشر بوده و هرچقدر زندگی بشر به سمت پیشرفت و به‌اصطلاح، تمدن پیش می‌رود، گسترده¬تر می‌شود. ازجمله این حوادث، حوادث ترافیکی هم است. حادثه نه‌تنها سلامت جسمی انسان را تهدید می¬کند بل با تحمیل فشار اقتصادی موجب ویرانی کانون خانواده و مسبب بروز بیماری¬های روحی و روانی در انسان‌ها است.
تعریف حادثه ترافیکی: در یک تعریف کوتاه می¬توان گفت که حادثه ترافیکی به حادثه‌ای گفته می‌شود که وسیله نقلیه در ایجاد آن دخالت داشته باشد.
علل بروز حوادث ترافیکی: به¬صورت کلی سه عامل در بروز حوادث ترافیکی (راننده، وسایط نقلیه و محیط یا جاده) نقش مهم و اساسی دارند. جهت روشن شدن موضوع شرح کوتاهی در مورد عوامل مسبب حوادث ترافیکی می¬دهم:
الف– وسایط نقلیه: وسایل نقلیه امروزی عموماً موترها هستند و به همین دلیل سرعت عمل آن‌ها بیشتر است. دلایل گوناگونی در بروز تصادف وجود دارد. دلایل عمده عبارت‌اند از: فرسودگی وسایط نقلیه، حمل بیش‌ازحد (مثلاً نشستن سه الی چهار نفر روی موترسایکل یا حمل بار زیاد توسط وسایط بارکش و…)، تأخیر در معاینات و یا عدم معاینات فنی (که مقصر اصلی این بخش صاحب واسطه نقلیه و یا هم اداره ترافیک است)، فرسودگی تایرها و… می‌باشد.
ب– محیط یا جاده: شرایط محل رانندگی (هوای بارانی یا برفی)، عدم وجود علائم هشداردهنده، نصب نامناسب سرعت‌گیر و… بوده می‌تواند.
ج– راننده: رانندگی در زمان عصبانیت، عدم مهارت لازم در رانندگی، سرعت زیاد، رانندگی در وقت خستگی، استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی در زمان رانندگی، استفاده از تیلیفون همراه در هنگام رانندگی و… بامطالعه این سه عامل می¬توان گفت که نقش راننده نسبت به دو عامل دیگر مهم¬تر است.
نقش دولت در پیش¬گیری از حادثات ترافیکی: به‌یقین اولین و اساسی¬ترین گام پیشگیری در حوادث ترافیکی به بحث آموزش و آگاهی مردم از حادثات ترافیکی ارتباط دارد و ارگان‌های مسئول دولت در این زمینه، باید نقش خود را به‌درستی بازی نمایند. مهم¬ترین گروهی که نیاز به آموزش در آن‌ها بیشتر احساس می‌شود، کودکان و نوجوانان هستند.
انواع حادثه ترافیکی:
1- حادثه ترافیکی سنگین، حالتی است که منجر به فوت، معلولیت دائمی عضو شخص یا ضرر مالی بیش از یک‌صد هزار افغانی شود.
2- حادثه ترافیکی متوسط، حالتی است که منجر به ضرب یا جرح شدید، شکستن عضو، یا ضرر مالی بیش از پنجاه‌هزارتا یک‌صد هزار افغانی شود.
3- حادثه ترافیکی کوچک، حالتی است که منجر به ضرب یا جرح خفیف، یا ضرر مالی تا پنجاه‌هزار افغانی شود.
مجازات مرتکب حادثه ترافیکی:
1- مرتکب حادثه ترافیکی سنگین بر علاوه جبران خساره به حبس متوسط و در صورت وارد شدن ضرر مالی علاوه بر جبران خساره به جزای نقدی از پنجاه‌هزار تا صد هزار افغانی، محکوم میگردد.
2- مرتکب حادثه ترافیکی متوسط علاوه به جبران خساره به حبس متوسط تا سه سال و در صورت وارد شدن ضرر مالی علاوه به جبران خساره به جزای نقدی از ۲۵ هزارتا ۵۰ هزار افغانی محکوم میگردد.
3- مرتکب حادثه ترافیکی کوچک، احکام قانون ترافیک جاده بالایش تطبیق میگردد. مواد (۵۵۷ -۵۵۹) کود جزا
متأسفانه در این روزها ما شاهد حادثات ناگوار ترافیکی بیشتری در افغانستان هستیم و شهروندان زیادی در این روزها طی حادثاتی متعاقب و پی‌درپی، جان‌های شیرین خود را از دست دادند و شماری زیادی هم زخم برداشتند
در این قسمت اکثر مردم افغانستان، شکایت از رانندگان دارند و غفلت، بی‌پروایی، سرعت گرفتن بیش‌ازحد و همچنان مبتلا بودن رانندگان به مواد مخدر و الکل را عنوان می‌نمایند.
راستی هم‌قسمی که دیده می‌شود، رانندگان در اکثر جاها از بی‌پروایی، حرف‌نشنوی و سرعت زیاد کار می‌گیرند و اخلاق رانندگی را در اکثر موارد رعایت نمی‌نمایند و بر علاوه‌ی آن، در اکثر مواقع از چرس، تریاک و مواد نشئه‌آور استفاده می‌کنند.
درهمین زمینه خبرنگار روزنامه هیواد مصاحبه یی را با چندین تن انجام داده که تقدیم میگردد.
احمد ولی جویا که مدت سی سال دریور موتر تیلراست درزمینه چنین گفت: علت عمدۀ بروز حوادث ترافیکی در شاهراههای بزرگ کشورو عدم رعایت قوانین ترافیک جاده از سوی رانندگان است و همچنان نبود استفاده از وسایط نقلیه معیاری و ستندرد و همین طور نداشتن آگاهی مردم از مقررات ترافیکی و نبود آشنایی رانندگان با علائم ترافیکی در مسیر تردد می‌باشد.
شاولی درویش یک‌تن از مسافرین که در اکثر ولایات کشور مسافرت کرده گفت: در اکثر سرک‌های عمومی که مشاهده کردم علائم ترافیکی نصب نبوده همچنان خرابی جاده¬ها و شاهراه‌ها از سوی دیگر و همچنان نداشتن جواز رانندگی قانونی نزد اکثریت رانندگان و استعمال مواد مخدر در حین رانندگی توسط رانندگان از علت اساسی بروز حادثات ترافیکی می‌باشد.
در همین زمینه پاسوال حسیب الله «مختار» رئیس عمومي ترافیک گفت: در کنار سایر مصائب طبیعی و غیرطبیعی که هرروز زندگی افغان¬ها را به مخاطره می¬اندازد، حوادث ترافیکی نیز به‌عنوان کمینگاه مرگ در برابر هم‌وطنان ما قرارگرفته است. درحالی‌که حفظ جان و سلامت افراد جامعه ازنظر شرعی و قانونی از مکلفیت¬ها و وظایف اصلی و اساسی زمامداران شناخته می‌شود.
وی افزود: عواملی که سبب حادثات ترافیکی می‌شود؛ شامل سهل‌انگاری راننده، فرسودگی جاده‌ها، مشکلات فنی وسایل نقلیه وبی توجهی به قوانین راهنمایی و رانندگی است.
وی علاوه کرد: درزمینهٔ پلان و برنامه‌های که شامل دستورالعمل‌ها و برنامه‌های عملیاتی می‌شود به تمام ولایات تهیه و ارسال کردیم و همچنان ما از طریق رسانه‌ها دراین‌باره تبلیغ کرده و آگاهی عمومی را انجام داده‌ایم و به همین ترتیب کورس 15 روزه را برای پیشگیری حوادث و بررسی صحیح رانندگی به مسئولان تصادفات 34 ولایات ارائه کردیم.
آقای مختار تأکید کرد: به همین ترتیب، یک تیم تخنیکی را فرستادیم تا تمام شاهراه‌ها را ارزیابی کنند تا این شاهراه‌ها مانند شاهراه کابل قندهار، شاهراه کابل مزارشریف و سایر شاهراههای سراسر کشور را بررسی کرده و مشکلاتی را پیدا کنند که این تیم پس از بازگشت، گزارش مشکلات و راه‌حل‌های آن را به اشتراک گذاشتند تا وضعیت این جاده‌ها توسط رهبران در سطح بالاتر موردبررسی قرار گیرد.
رئیس عمومی ترافیک تصریح کرد: امارت اسلامی افغانستان در این قسمت مکلفیت دارد تا با مسئولین ذیربط، موضوع را شریک بسازد و نگذارد که افراد ناقابل، بی‌مهارت، بی‌تجربه و اشخاص روانی، مبتلابه مواد مخدر، الکول و غیر مسلکی، وارد عرصه‌ی رانندگی شوند.
وی تأکیدکرد: باید رانندگان شناسایی شوند و بعد از اخذ امتحان و معاینات صحی، رانندگی برایشان اجازه داده شود و در صورت تخلف، با آنان طبق فرمول رانندگی و قانون، برخورد صورت گیرد. در غیر آن باگذشت هرروز غفلت، سر زوری، سرعت زیاد و بی‌کنترولی، دامن روندِ رانندگی را خواهد گرفت و شهروندان بی‌شماری رهسپار جاده‌ی مرگ خواهند شد و این بی‌قانونی‌ها عواقب به‌مراتب خطرناکی خواهند داشت. ان‌شاءالله به‌زودی تمام مشکلات ترافیکی برطرف شده و مردم به خاطرآسوده مسافرت خواهند کرد.
نتیجه¬گیری و پیشنهاد‌ها: یقیناً در کنار خراب بودن راه‌ها و سرک‌ها و ازدحام ترافیکی، یکی از دلایل عمده‌ی حوادث ناگوار ترافیکی، بی‌توجهی، بی مهارتی و سرعت زیاد رانندگان است که متأسفانه تلفات زیادی را در قبال دارد و روزانه افراد زیادی را به کام مرگ می‌سپارد و شمار زیادی را زخمی، معلول و معیوب می‌گرداند. بناءً می¬توان راهکارهای ذیل را جهت کاهش حادثات ترافیکی ارائه نمود:
1- رانندگان باید به قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی توجه کنند و آن‌ها را رعایت کنند.
2- پس از رفع مشکلات فنی وسایل نقلیه راهی جاده شوند.
3- آن دسته از وسایل نقلیه مسافربری بزرگی که در بزرگراه‌ها تردد می‌کنند باید مراقب باشند و در شب از نور لیزر استفاده نکنند.
4- استفاده مناسب و درست از وسایط نقلیه دولتی در هنگام عبور و مرور از جاده.
5- نصب وسایل ترافیکی در محل‌های مناسب آن.
6- با در نظر داشت اینکه دادن آگاهی و معلومات مهم¬ترین نقش در جلوگیری از حادثات ترافیکی دارد بناءً لازم است که در همکاری با نهادهای تحصیلی، وزارت امور داخله (قوماندانی اکادمی پولیس و قوماندانی تحصیلات عالی رهبری پولیس) در تفاهم با وزارت معارف یک مضمون تحت عنوان ترافیک جاده در نصاب تعلیمی وزارت معارف گنجانیده شود.
7- برگزاری سیمینارهای کوتاه‌مدت جهت دادن آگاهی و معلومات در مورد ترافیک جاده و آگاه ساختن شهروندان کشور در مورد ترافیک جاده و خسارات ناشی از حادثات ترافیکی.
8- ساختن برنامه¬های معلوماتی در رسانه¬ها خصوصاً در رسانه¬های دولتی در قالب کارتون¬ برای آگاه ساختن اطفال در مورد ترافیک جاده و عوامل مسبب حادثات ترافیکی.
9- اﺳﺘﻔﺎده از وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﮐﻨﻨﺪه ازجمله ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ اﯾﻤﻨﯽ، ﮐﻼه اﯾﻤﻨﯽ و ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻣﺨﺼﻮص اطفاییه در هنگام رانندگی.
10- ﺣﯿﻦ راﻧﻨﺪﮔﯽ ﺑهﻮﯾﮋه در ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ به‌محض اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﺧﻮاب‌آﻟﻮدﮔﯽ در ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺗﻮﻗﻒ و اﺳﺘﺮاﺣﺖ کنند.
11- در محل‌های ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺧﺮﯾﺪ، مکاتب، ﭘﺎرک‌ها و… ﺑﻪ ﻋﺎﺑﺮان ﭘﯿﺎده ﺗﻮﺟﻪ کنند.
12- ﻫﺮﮔﺰ در ﺣﺎل راﻧﻨﺪﮔﯽ باسرنشینان وسیله نقلیه خود ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﮑﻨند. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷند ﮐﻪ ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه در ﺣﯿﻦ راﻧﻨﺪگی عمل بسیار خطرناک است.
13- آهسته و بااحتیاط رانندگی کنند. هرگز با عصبانیت رانندگی نکنند.
14- جاده یا محیط نیز در بروز حادثات ترافیکی نقش دارد پس لازم است در قسمت جاده¬ها نیز توجه جدی صورت گرفته و جاده¬ها با در نظر داشت معیارهای روز و انجنیری ترافیک اعمار گردد.
15- کنترول و معاینات دقیق تخنیکی وسایط نقلیه از طرف اداره محترم ترافیک، خصوصاً در زمان تمدید جواز سیر آن.
16- جلوگیری از سرعت زیاد وسایط نقلیه که موجب بروز حادثات ترافیکی میگردد.
17- توجه و دقت لازم در هنگام توزیع جواز رانندگی، در صورت عدم دقت و توجه لازم و توزیع جواز رانندگی برای افرادی که واجد شرایط نیستند موجب تشدید حادثات ترافیکی میگردد.
